सिंदूर कोणत्या झाडापासून बनतो? जाणून घ्या या वनस्पतीची सविस्तर माहिती

सिंदूर कोणत्या झाडापासून बनतो? जाणून घ्या या वनस्पतीची सविस्तर माहिती

भारतीय संस्कृतीत सिंदूर हे केवळ एक सौंदर्यप्रसाधन नसून, एक सौभाग्याचे प्रतीक मानले जाते. विशेषतः विवाहित स्त्रियांकडून हे मस्तकावर वापरले जाते. पण आपण वापरत असलेले सिंदूर नेमके कशापासून तयार होते? त्यामागे कोणती नैसर्गिक वनस्पती आहे? आणि त्याचे औषधी व सौंदर्यप्रसाधनांमधील महत्त्व काय? हे जाणून घेणे खूपच रोचक ठरेल.

🌿 सिंदूर कशापासून बनतो?
सिंदूर प्रामुख्याने एका औषधी वनस्पतीपासून तयार केला जातो. या झाडाला कुमकुम ट्री (Kumkum Tree) किंवा कॅमल ट्री (Camal Tree) असे म्हटले जाते. या वनस्पतीच्या बिया म्हणजेच मुख्य स्रोत. या बियांमध्ये नैसर्गिक लालसर रंगद्रव्य भरपूर प्रमाणात असते.

🔴 बियांपासून रंगाची निर्मिती
• एका कुमकुम झाडापासून सुमारे दीड किलो बिया मिळतात.

• या बियांपासून लाल रंगाचे रंगद्रव्य काढले जाते.

• हाच नैसर्गिक रंग सिंदूर तयार करण्यासाठी वापरला जातो.

• याशिवाय, या रंगाचा वापर लिपस्टिक, नेलपॉलिश, केसांचा रंग आणि इतर सौंदर्यप्रसाधनांतही केला जातो.

• हे रंग नैसर्गिक व विषारी नसलेले असल्याने त्वचेसाठी सुरक्षित मानले जातात.

🔬 नैसर्गिक सिंदूरवर संशोधन
बिहार कृषी विद्यापीठात (BAU) सिंदूरवर नवीन संशोधन सुरू आहे. त्यामध्ये असा सिंदूर विकसित करण्याचा प्रयत्न आहे जो:

• विषारी नसलेला

• नैसर्गिक

• पर्यावरणपूरक

• शेल्फ-लाइफ अधिक असलेला

• रंग स्थिर राखणारा

असा असेल. कारण सिंथेटिक सिंदूरमध्ये वापरली जाणारी रसायने आरोग्यासाठी हानिकारक असतात, हे शास्त्रज्ञांनी स्पष्ट केले आहे.

🌱 कुमकुम ट्रीची लागवड कशी करतात?
• कुमकुमची लागवड उष्ण हवामानात केली जाते.

• मुबलक सूर्यप्रकाश असलेल्या भागात झाड उत्तम वाढते.

• बियाण्यांपासून किंवा कलमांपासून लागवड केली जाते.

• घरीही कुंडीत सहज लावता येते.

✅ नैसर्गिक सिंदूर – आरोग्यासाठी आणि पर्यावरणासाठी उत्तम पर्याय
सिंथेटिक उत्पादनांमुळे होणारे दुष्परिणाम लक्षात घेता, नैसर्गिक सिंदूराचा वापर हा आरोग्यासाठी आणि पर्यावरणासाठी अधिक सुरक्षित आहे. यामुळे कुमकुम झाडाची लागवड वाढविणे, त्याचा प्रसार करणे आणि स्थानिक उत्पादनाला चालना देणेही फायदेशीर ठरेल.

सिंदूर फक्त सौंदर्याचा भाग नाही, तर भारतीय परंपरेतील एक महत्त्वाचा घटक आहे. कुमकुम ट्रीसारख्या औषधी वनस्पतीपासून तयार होणारा नैसर्गिक सिंदूर हे आधुनिक युगात एक सुरक्षित आणि पर्यावरणपूरक पर्याय ठरू शकतो. त्यामुळे शेतकरी, संशोधक आणि वापरकर्ते यांना याकडे अधिक गांभीर्याने पाहण्याची गरज आहे.

हे पण वाचा : डाळिंब बागेचे सध्याच्या हवामानानुसार योग्य व्यवस्थापन: एक सविस्तर मार्गदर्शक