टोमॅटो पिकावर किडींचा हल्ला: कोणते रोग कशामुळे होतात?

टोमॅटो पिकावर किडींचा हल्ला: कोणते रोग कशामुळे होतात?

टोमॅटो हे जगभरात सर्वाधिक उत्पादन घेतले जाणारे आणि खूप मागणी असलेले पीक आहे. मात्र, टोमॅटोच्या उत्पादनावर विविध किडी आणि रोगांचा मोठा परिणाम होतो. विशेषतः रसशोषक किडी विषाणूजन्य रोगांचा प्रसार करून पिकाचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान करतात. यामुळे शेतकऱ्यांना मोठे आर्थिक नुकसान सहन करावे लागते. या ब्लॉगमध्ये आपण टोमॅटोवरील प्रमुख रसशोषक किडी, त्यांच्या मार्फत पसरणारे विषाणूजन्य रोग आणि त्यावर नियंत्रणासाठी प्रभावी उपाय पाहणार आहोत.

टोमॅटोवरील रसशोषक किडी आणि त्यांचे नुकसान

1. मावा (Aphids)
मावा ही कीड रोपवाटीकेपासून ते काढणीपर्यंत टोमॅटो पिकाला हानी पोहोचवते. ही कीड कोवळ्या पानांवर आणि देठांवर समूहाने आढळते. मावा पानांतील रस शोषतो, ज्यामुळे पाने पिवळी पडतात आणि वाकडी होतात.

मावामुळे प्रसारित होणारे विषाणूजन्य रोग:
– कुकूम्बर मोझॅक व्हायरस (Cucumber Mosaic Virus)
– टोबॅको व्हेन डीस्टोर्शन व्हायरस (Tobacco Vein Distortion Virus)

2. पांढरी माशी (Whitefly – Bemisia tabaci)
पांढरी माशी ही टोमॅटोवरील एक अत्यंत धोकादायक कीड आहे. ही कीड पानांच्या खालच्या भागावर राहून रस शोषते, ज्यामुळे पानांच्या कडा वळतात आणि झाडाची वाढ खुंटते. दमट आणि उष्ण हवामानात यांचा प्रादुर्भाव मोठ्या प्रमाणावर वाढतो.

पांढऱ्या माशीमुळे प्रसारित होणारे विषाणूजन्य रोग:
– टोमॅटो लीफ कर्ल व्हायरस (Tomato Leaf Curl Virus)
– टोमॅटो क्लोरोसिस व्हायरस (Tomato Chlorosis Virus)

3. फुलकिडे (Thrips)
फुलकिडे पानांचे व फुलांचे देठ खरवडून रस शोषतात, ज्यामुळे पाने वळतात आणि गळू लागतात. यामुळे झाडाची अन्ननिर्मिती प्रक्रिया बाधित होते आणि उत्पादनावर परिणाम होतो.

फुलकिड्यांमुळे प्रसारित होणारे विषाणूजन्य रोग:
– टोमॅटो स्पॉटेड विल्ट व्हायरस (Tomato Spotted Wilt Virus)
– ग्राउंडनट बड नेक्रोसिस व्हायरस (Groundnut Bud Necrosis Virus)

टोमॅटोवरील किडी व विषाणूजन्य रोगांचे नियंत्रण उपाय

1. एकात्मिक किड नियंत्रण (IPM) वापरणे
– जैविक नियंत्रणासाठी क्रायसोपरला (Chrysoperla) आणि लेडीबर्ड बीटल यांसारख्या नैसर्गिक शत्रूंचे संवर्धन करावे.
– शेतात पिवळे व निळे चिकट सापळे (Yellow and Blue Sticky Traps) बसवून किडींची संख्या नियंत्रित करावी.

2. जैविक आणि नैसर्गिक उपाय
– नीम अर्क (Neem Oil) @ 5 मि.ली./लिटर फवारणी केल्यास पांढरी माशी आणि मावा यांचे नियंत्रण होते.
– बॅसिलस थुरिंजिएन्सिस (Bacillus thuringiensis – BT) आधारित जैविक कीटकनाशकांचा वापर करावा.

3. पीक व्यवस्थापन आणि प्रतिकारक्षम वाणांचा वापर
– रोग प्रतिकारक्षम वाणांची निवड करावी जसे की Arka Rakshak आणि Arka Samrat.
– दररोज शेताची पाहणी करून रोगट झाडे वेळीच काढून टाकावीत.

4. रासायनिक नियंत्रण (Chemical Control)
– इमिडाक्लोप्रिड (Imidacloprid) 17.8% SL @ 0.3 मि.ली./लिटर फवारणी केल्यास पांढरी माशी व मावा नियंत्रित होतात.
– स्पिनोसॅड (Spinosad) 45% SC @ 0.3 मि.ली./लिटर फवारणीने फुलकिड्यांवर नियंत्रण मिळवता येते.

टोमॅटो पिकात रसशोषक किडी विषाणूजन्य रोगांचा प्रसार करून मोठ्या प्रमाणात नुकसान करतात. योग्य व्यवस्थापन तंत्रांचा अवलंब केल्यास उत्पादनातील हानी टाळता येऊ शकते. जैविक, यांत्रिक आणि रासायनिक नियंत्रणाचे योग्य मिश्रण वापरून कीड व्यवस्थापन केल्यास टोमॅटोचे आरोग्य आणि उत्पादन दोन्ही सुधारू शकते. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी आधुनिक तंत्रज्ञान व एकात्मिक किड नियंत्रण पद्धतीचा अवलंब करून अधिक उत्पादन घ्यावे.

हे पण वाचा : जमीन खरेदी-विक्रीत फसवणूक कशी होते? जाणून घ्या महत्त्वाचे मुद्दे!