काडीकचरा, पाचट आणि धसकटापासून तयार करा सेंद्रिय कंपोस्ट – प्रभावी, नैसर्गिक आणि किफायतशीर!

काडीकचरा, पाचट आणि धसकटापासून तयार करा सेंद्रिय कंपोस्ट – प्रभावी, नैसर्गिक आणि किफायतशीर!

 

शेती आणि बागायतीसाठी सेंद्रिय खताचा वापर हा मातीची सुपीकता टिकवण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचा असतो. त्यातही नैसर्गिकरित्या उपलब्ध असलेल्या काडीकचऱ्याचा, पाचटाचा आणि धसकटाचा उपयोग करून उत्तम प्रतीचे कंपोस्ट तयार करता येते. हे कंपोस्ट पर्यावरणपूरक, पोषक आणि खर्च वाचवणारे आहे. चला, हे कंपोस्ट कसे तयार करायचे ते सविस्तर जाणून घेऊया.

 

कंपोस्ट खत म्हणजे काय?

कंपोस्ट खत हे जैविक पदार्थांचे विघटन होऊन तयार होणारे सेंद्रिय खत आहे. यामध्ये पाचट, काडीकचरा, धसकट, पालापाचोळा, झाडांचे खोड-फांद्या, किचन वेस्ट, शेणखत आणि इतर सेंद्रिय पदार्थांचा समावेश असतो. हे कंपोस्ट मातीसाठी अत्यंत उपयुक्त असून त्याने झाडांची वाढ चांगली होते आणि उत्पादनात वाढ होते.

 

कंपोस्ट तयार करण्यासाठी लागणारे साहित्य:

1. काडीकचरा, पाचट आणि धसकट

2. गाई- म्हशीचे शेणखत किंवा गांडूळ खत

3. ओलसर कचरा (भाजीपाल्याचे टरफल, फळांची साल, चहा- कॉफीचा चोथा)

4. माती किंवा राख

5. थोडेसे पाणी

6. कंपोस्ट तयार करण्यासाठी गड्डा किंवा टाकी

 

कंपोस्ट खत तयार करण्याची पद्धत:

1. योग्य ठिकाण निवडा

कंपोस्ट खत तयार करण्यासाठी गड्डा खोदून त्यामध्ये कंपोस्टिंग प्रक्रिया केली जाते. गड्डा जमिनीच्या सावलीत आणि जास्त उष्णता नसलेल्या ठिकाणी असावा. तसेच, प्लास्टिक किंवा लोखंडी ड्रम देखील वापरू शकता.

 

2. सामग्रीचे थर लावा

कंपोस्ट तयार करताना खालील प्रमाणे थर लावावेत:

– सर्वप्रथम एक थर कोरड्या काडीकचऱ्याचा, पाचटाचा आणि धसकटाचा द्या.

– त्यावर शेणखत किंवा गांडूळ खताचा एक थर टाका.

– नंतर ओलसर कचऱ्याचा एक थर टाका.

– हे सर्व थर आलटून पालटून लावून शेवटी हलक्या मातीचा थर टाका.

– आवश्यकतेनुसार थोडेसे पाणी टाका, मात्र मिश्रण ओलसर राहील एवढेच पाणी वापरा, जास्त नको.

 

3. कंपोस्टला व्यवस्थित पलटी द्या

प्रत्येक १५-२० दिवसांनी कंपोस्ट मिश्रणाला उलथून टाका. यामुळे त्यामध्ये हवा खेळती राहते आणि कुजण्याची प्रक्रिया जलद होते. काही आठवड्यांत कंपोस्ट मऊ, सच्छिद्र आणि गडद रंगाचे होऊ लागते. साधारणतः ४५-६० दिवसांत उत्तम प्रतीचे कंपोस्ट खत तयार होते.

 

कंपोस्ट खताचे फायदे:

1. मातीची सुपीकता वाढते – कंपोस्ट मातीतील सेंद्रिय घटक वाढवते आणि तिची गुणवत्ता सुधारते.

2. पिकांना पोषण मिळते – कंपोस्टमध्ये नायट्रोजन, फॉस्फरस आणि पोटॅशियमसारखे आवश्यक घटक असतात, जे पिकांसाठी उपयुक्त असतात.

3. हमी कमी होतो – नैसर्गिक खतामुळे मातीतील आर्द्रता टिकून राहते आणि पाण्याचा वापर कमी होतो.

4. रासायनिक खतांचा वापर कमी होतो – कंपोस्ट मुळे मातीतील पोषणतत्त्व वाढतात, ज्यामुळे रासायनिक खतांवर अवलंबून राहावे लागत नाही.

5. पर्यावरणपूरक उपाय – घरगुती कचऱ्याचा योग्य प्रकारे पुनर्वापर होत असल्याने प्रदूषण कमी होते आणि स्वच्छतेला मदत होते.

 

उत्तम कंपोस्टसाठी टिप्स:

– कधीही प्लास्टिक, रासायनिक पदार्थ किंवा कृत्रिम रंग असलेले पदार्थ कंपोस्टमध्ये टाकू नका.

– मिश्रण कोरडे किंवा जास्त ओलसर होणार नाही याची काळजी घ्या.

– कंपोस्ट तयार करताना गांडुळांचा वापर केल्यास त्याचा दर्जा अधिक चांगला होतो.

– कंपोस्टिंग प्रक्रिया जलद होण्यासाठी लहान तुकडे केलेले साहित्य वापरा.

 

निष्कर्ष:

काडीकचरा, पाचट आणि धसकटाचा योग्य वापर करून उत्तम प्रतीचे सेंद्रिय कंपोस्ट खत तयार करता येते. यामुळे मातीची गुणवत्ता सुधारते, उत्पादन वाढते आणि पर्यावरणाचे रक्षण होते. शेतकरी आणि बागकाम करणाऱ्यांनी या नैसर्गिक पद्धतीचा अवलंब करून चांगल्या शेतीसाठी योगदान द्यावे.

हे कंपोस्ट तयार करण्यासाठी सोपे असून खर्चिकही नाही. त्यामुळे तुम्हीही आजच तुमच्या शेतात किंवा बागेत सेंद्रिय कंपोस्ट खत तयार करण्यास सुरुवात करा आणि निसर्गाशी एकरूप व्हा!

 

हे पण वाचा : भारी जमिनीत संत्रा/मोसंबी पिकासाठी आंबिया बहार घेण्याचा अचूक फॉर्म्युला – शेतकऱ्यांनी जाणून घ्यायलाच हवा!